Kaduna (Agan̄-mkpulu)

Kaduna ìre ama-mkpulu me Naijiria agan̄ inyọn̄. Ama-ibot kan̄ ìre Kaduna, òrere òso ama-ile jeeta òmimin ichit me Naijiria me acha 2006. Echili ama-mkpulu yi me acha 1967 kire Ama-mkpulu agan̄ Inyọn̄ eyi Etete; Kastina òkup mgbọ keyi ìkup me emen kan̄ mgbọ ya sabum înikana ama-mkpulu òkeke me lek kan̄ me acha 1987. Ọmọ ore òso ini òmimin ichit me okike ijọn̄ mè ire òso ita ene ewabe ichit me emen. Ekigwen ọmọ ibe îre ere ebon ikween̄-inu [center of learning] mije owuwa uwu-ikpa ìkup me emen kan̄, kire Uwu-ikpa Ile eyi Amadu Bello. <ref6>

[Ogugo,egop,iman̄-òriọọn̄,ogugo-ijon̄]

Me emen mgbọ [Mkpulu usun̄|mkpulu-usun̄]] cha ama-ile Kaduna ke ebi ibot mkpulu Biriten esa irọ ama-ibot <protrotectorate> Naijiria agan̄ Inyọn̄.

Ebi ene echieek ibe erieen̄ yi, Kaduna, ìnana me lek ikọ yi "Kada" me usem Awusa, òsisibi "asakwut"; owuwa <plural> kan̄ ìre "kadduna." Me mgbọ òraraka owuwa asakwut mîkiluk me Okwaan̄ Kaduna <ref6>.

Ugwem mbubek ama-mkpulu yi ìchubọk ibieen̄ me lek iwop-uko, <especially> kọtin mè ichip-ijọn̄.<ref 6,10,11> Ofifi ukpatu ìkitumu ibe erieen̄ ama-mkpulu yi ìnan̄a me lek ikọ yi "Odna", òrere erieen̄ ekisabe igwen Okwaan̄ Kaduna me usem Gbagyi.<ref14>. Me lek iman̄-òriọọn̄ ama-mkpulu yi, asakwut òwa me lek; owuwa iman̄ ògbaan̄ me lek kan̄ mîkaan̄ asakwut me lek. Ufulek <football club> ama-mkpulu yi, Kaduna united F.C., ekigwen si ibe îre "Ebi kè Asakwut ya" [The crocodiles].<ref15>