Dijibuti

Dijibuti (òrere Republic of Djibouti me usem uket-chieen̄) ìre ido òkup me Otu-utọn̄ Afirika. Ido ìkukup ikana ọmọ ìre Somalia me agan̄ osiki, Etiopia me agan̄ osiki mbum-ura, Eritireya me agan̄ inyọn̄, Okwaan̄ Anyiaan̄ mè Ọfọ Okwaan̄ Aden me agan̄ mbum-ura. Me usaba Ọfọ Okwaan̄ Aden ke ido Yemen okup. Okike ijọn̄ ido ya ìre 23,200 km².<ref1>

[egop, iman̄ ido, okwa ido, ogugo-ijọn̄]

Ama ibot kan̄ mè ama ile òmimin ichit ìre Dijibuti. Usem mkpulu [official] ìre usem Furenchi mè usem Arabu, sà usem ido [national language] ore usem Sọmali mè usem Afarì [Afar]. Otoko iba ìmimiin̄ ichit me ido ya ìre Sọmali (70%) mè Afarì (30%). Erumfaka me ido ya ìre Isilam (94%) mè Kiristien (6%). Ido ya ìkaan̄ lek me 27 Jûun, 1977 isibi mw irak mkpulu Furans, ebọbọkọ ema itap me Ntitiin̄ Mgban-nriak Ido me 4 Sepitemba, 1977. Ikpa ikan ido eyi ema ekisabe ikpulu lek kiban̄ mgbọ keyi ìre eyi esan̄abe isibi me 4 Sepitemba, 1992. Otu-ifuk ebi ìluk me ido ya ìre 921,804 ene. Ikpoko ema ekinyam ìre Furanki eyi Dijibuti, eyi iman̄ kan̄ orebe DJF. Agan̄ òfuk-mgbọ [time zone] kiban̄ ìre UTC +3 (EAT). Ema ekikọp ujijọn̄ me agan̄ ulom. Iman̄ ibot igwegwen [calling code] kiban̄ ìre +253, sà iman̄ ibot akpatan̄ etip [internet TLD] ore .dj.

Me usem ebi ido ya, ekigwen ido yi Yibuuti me usem Afarì mè igwen Jabuuti me usem Somali. Egwen ido ya ibak ama ibot kan̄, ama ile Dijibuti [Djibouti]. Owuwa igbini-ikọ, urọk [legend] mè <theories> òwa òfolek ike erieen̄ yi osabe inan̄a; geelek ìnwene igọọk me otoko [based on ethnicity]. <Theory> ge ìbe ke erieen̄ ya ìnan̄a me lek gabouti me usem Afarì òsisibi "alala", eyi môkọtbe ire egwen ibak ike lek ijọn̄ ere ya okupbe.<ref13> Ofifi <theory> ìbr erieen̄ ya ìgbaan̄ me lek gabood òsisisbi "ubene ijọn̄/ola ogoon̄" [upland/plateau].<ref14> Dijibuti si, môkọt isibi "Ijọn̄ kè Tehuti" mè ìre "Ijọn̄ kè Thoth" eyi egwenbe ibak awaji onyan̄ ebi Ijipiti (òrere Djehuti/Djehuty me usem Ijipiti).<ref15,16>